Gözlük ve lens kullanmadan bir ömür boyu net görebilen bir insan yok denecek kadar az günümüzde. En net gördüğünü zanneden kişi dahi, eğer ömrü uzun olursa önce dinlenme gözlüğü ile tanışıyor, 40 yaşından sonra da yakın gözlüğü kullanmak zorunda kalıyor. Çünkü bu yaşlardan itibaren gözün uyum gücü azalıyor. Ama ilerisi için o kadar da korkmaya gerek yok. Uzmanlarla sohbetlerimiz esnasında, gelişen tıpla birlikte belirli numaralar için gözlük ve lensten tamamen kurtulmanın mümkün hale geleceği kanısına varıyoruz. Gözlüğü sadece aksesuar olarak takacağımız günler ne zaman gelir bilemeyiz ama uzak ve yakını görememe ile ilgili hemen hepimizin aklına takılan sorulara cevap bulmaya çalıştık. Dünyagöz Ataköy Hastanesi’nden Dr. Haluk Talu bize bu hususta yardımcı oldu.
Yakını görememeyi bir örnekle açıklayabilir misiniz? Bazı kişiler yakını niçin göremiyor?
Yakını görememe yani hipermetropluk, gözün yeteri kadar kırıcı olmamasıdır. Gözümüz yakın objelere odaklanamaz. Otofokus özelliği olmayan bir kamera ile uzağı net görürken, aynı ayarda önünüzdeki masaya bakarsanız çok bulanık görürsünüz. Ancak odak ayarı (yakına zoom) yaparak yakını görebilirsiniz. Gözün yakına odaklanamaması da böyledir. Hipermetropluğun sebebi gözün kısa oluşu veya korneanın düz oluşudur. Yakını görememenin en yaygın nedenlerinden biri de 40’lı yaşlarla birlikte başlayan prebiyopi dönemidir. Ayrıca katarakt ameliyatı olmuş ve multifokal mercek (yakını ve uzağı bir arada gösterme özelliğine sahip bir göz içi merceği) takılmamış göz, yakın gözlük ihtiyacı duyar.
Küçük yaşta yakını göremediğimizi niçin anlayamıyoruz?
Okuma çağına girmeyen bir çocuk, herkesin yakını kendisi gibi gördüğünü düşünür. Bulanık gördüğünü düşünemez bile. Yakını görmediğinden habersizdir. Hipermetrop çocuklar genellikle çok sık göz kırpar. Çünkü gözünü kırptıkça korneadan bir tabaka gelip geçer, göz bir an net görür, sonra tekrar bulanıklaşır. Elinde tuttuğu bir şeyi çok yakına getirerek bakar. Gözde sulanma ve kızarıklıklar görülebilir. Baş ağrısı da olabilir. Anne-babaya “Başım ağrıyor, gözüm ağrıyor.” diyebilir. Hipermetrop, her zaman belirti vermeyebiliyor. Bazen de muayene sonrası çocuğun gözünde bir sorun olduğu anlaşılıyor. Bu sebeple 3 yaşından önce her çocuğun mutlaka göz muayenesinden geçirilmesi çok önemli. Ailede şaşılık, göz tembelliği varsa muayene mutlaka bebeklik çağında yaptırılmalı.
Yakını görememe sorunu ilerler mi? Yaşlandıkça yakını niçin göremiyoruz?
Hipermetropluk ilerlemez; hatta yaşla birlikte göz boyutlarında büyüme olursa bir miktar gerileyebilir. Hipermetropluk gençlik çağlarında uyum refleksi sayesinde bir miktar saklanır fakat 40’lı yaşlarda presbiyopi (yakını görememe sorunu) çağına girince bu uyum desteği azalır.
Kişi hem uzak hem yakın gözlüğü kullanmak zorunda kalır. Presbiyopi çağında yakın gözlüğü ihtiyacının ilerlemesi uyum refleksinin yaşın ilerlemesine paralel azalması nedeniyledir. 60 yaşında bu refleks tamamen sona erer. Normal bir göz 40 yaşında +1, 50 yaşında +2, 60 yaşında +3 numara yakın gözlüğüne ihtiyaç duyar. Kısaca diyebiliriz ki hipermetropluk ilerlemez, sadece ihtiyaç duyulan gözlük numaraları yaşa göre değişkenlik gösterebilir.
‘Hipermetroplar uzağı iyi görür’ yargısı doğru mu?
Göz tembel kalmamışsa ve 3 numaranın altında bir hipermetropluk varsa, gözün uyum refleksinin desteği sayesinde uzak sorunsuz görülür. Ama bu durum 40’lı yaşlarla birlikte azalmaya başlar.
Uzağı görememek yani miyopluğu açıklayabilir misiniz?
Miyopi gözün normalden uzun ya da korneanın normalden dik olması sonucu kırıcılığın göze fazla gelmesidir. Göz kusuru olmadığı halde katarakt, göz tembelliği, kornea lekeleri, tavukkarası gibi irsî veya sarı nokta hastalığı gibi yaşlanmayla gelen retina bozuklukları da uzağı net görmemizi engeller. Nasıl ki kamera bir kişiye odaklanmadan yönlendirilmişse, o kişinin görüntüsü puslu bir silüet gibidir, uzağı göremeyen kişinin gördüğü de böyledir. Ailenin tüm bireyleri televizyonu 5 metreden izleyebilirken, bir fert televizyonu 1-2 metreden seyretmek istiyorsa, o kişide uzağı az görme ihtimali vardır.
Miyop bir kişi yakını daha mı iyi görür?
Miyopluk ve miyopik astigmat durumunda gözün kırıcılığı fazladır. Bu kırıcılık fazlalığı miyoplara her yaşta yakını gözlüksüz görebilme avantajı verir.
Uzağı görememe sorunu ilerler mi?
Gözün uzaması bazı kişilerde belli bir yerde durduğu halde, bazılarında yıllar içinde ilerleyebilir. Gözün boyunun her 1 mm uzaması gözü 3 numara daha miyoplaştırır. Bazı durumlarda ise kornea biraz daha dikleşir ve buna bağlı numara ilerlemesi olabilir.
Miyobun ilerlemesi kaç yaşında başlar ve durur?
Bu genellikle genetik bir durumdur. Genlerde gözün boyutları şifrelenmiştir. Gözün boyutları hangi yaşta değişmeye başlayacak hangi yaşa kadar ilerleyecek, buna genetik şifreler karar verir. Bu şifreler herhangi bir etkiyle, davranışla değişir mi henüz bilmiyoruz.
Bir göz miyop iken diğer göz niçin hipermetrop olabiliyor?
İki gözün boyutları ya da kornea eğimleri birbirinden farklı ise biri miyop, diğeri hipermetrop olabilir.
Göz zamanla önce hipermetrop daha sonra miyop olabilir mi?
Çeşitli nedenlerle olabilir. Hipermetrop göz kısadır. Ergenlikle beraber göz uzarsa göz normale ve hatta miyoba dönebilir. Ayrıca, çekirdek kataraktı gelişen kişilerde göz boyutları hipermetrop olarak kaldığı halde merceğin kırıcılığındaki artış nedeniyle göz, miyop gözlüğü ister hale gelebilir. Diyabet hastalarında da şekerin yüksek olduğu dönemlerde göz suyunun kırıcılığının artışı sebebiyle hipermetrop göz miyop gibi ölçüm verebilir.
Hipermetropi ve miyobun tedavisi nasıldır?
Hipermetropi özellikle 2 göz arasında numara farkı varsa göz tembelliği oluşturabilir. Tembellik gelişmesin diye gözlük kullanımı ve gerekirse bant ile sağlam göz kapamaları şart koşulabilir. Tembellik veya şaşılığı olanlar düzenli aralarla göz muayenesinden geçmek durumundadır. Hipermetropi ve miyobun cerrahî tedavisi 18 yaşından sonra uygun olanlarda lazerle yapılabilir. Lazere uygun olmayanlarda ise göz içi lens tedavileri uygulanabilir.
